PROJECT ATJAR, KROEPOEK, PISANG
Indonesische woorden in hedendaags Nederlands / Indonesian Words in Contemporary Dutch Language

Onderzoeksproject en tafelkleed/ Research Project and Tablecloth

NL

Honderden Indische/Indonesische woorden in het Nederlands zijn onlosmakelijk verbonden met het koloniale verleden, maar de meeste mensen kennen die herkomst niet meer. Sommige woorden zijn heel oud: ‘atjar’ (ingelegd zuur’) en ‘pisang’ (banaan) dateren al uit 1596. Maar de meeste Indonesische leenwoorden zijn in de negentiende eeuw in het Nederlands opgenomen. In die periode was de Nederlandse aanwezigheid in Nederlands-Indië het intensiefst. De woorden ‘pienter’ (slim), ‘tabee’ (groet), ‘goena-goena’ (tovermiddelen of ‘black magic’) en ’kroepoek’ (knapperige viskoekjes) stammen uit deze tijd.

In augustus 2024 ben ik begonnen de leenwoorden te inventariseren. Met behulp van allerlei woordenboeken en etymologische studies heb ik een lijst leenwoorden samengesteld en hun betekenissen genoteerd.

GOJANG LIDAH
Slingeren met de tong: Het tafelkleed als conversation piece
Uit die grote verzameling heb ik de woorden gekozen die met eten te maken hebben. Deze lijst heb ik aangevuld met woorden uit kookboeken, menu’s en herinneringen van mijzelf en van vrienden. De namen van de specerijen, vruchten, groenten, gerechten, snacks en zoetigheden, drank en ijs, smaken en meer zijn verwerkt in het ontwerp. In totaal zijn het er 213. Natuurlijk is het niet compleet, maar het geeft wel een beeld van de rijke Indische/Indonesische eetcultuur. Terwijl ik ermee bezig was en aan deze spijzen dacht, kreeg ik al trek!

Wat de spelling betreft ben ik uitgegaan van de benamingen die rond 1942 bekend zijn. Zo verwijzen de woorden zowel naar een ‘tempo doeloe’ als naar de tegenwoordige tijd. De woorden verbinden nazaten van Indische Nederlanders met het leven in Indonesië anno 2025. Vrijwel alles op het tafelkleed is nog te vinden, te maken, of te proeven. Ik hoop dat het tafelkleed als een aanjager van gesprekken over de banden tussen Indonesië en Nederland zal functioneren.

Speciale eerste editie

-Het kleed meet 130 x 240 cm, na het wassen 129 x 227 cm
-Materiaal: digitale druk op 246 grs satijn katoen (30-40 graden wassen)
-Handmatige afwerking in atelier: knippen, strijken, inpakken en naaien in Mes.nl
-Bij het tafelkleed wordt een woordenlijst geleverd, een boekje met beknopte wetenswaardigheden (ID, NL+EN)
-Introductie aanbieding € 175, incl. btw, excl. verzendkosten
Levering eerste editie: vanaf 1 maart 2025


De tweede editie zal de afmeting van 130 x 300 cm hebben. Intekenprijs tot 25 april €225, reguliere prijs €250; start productie bij 8 reserveringen.
Daarnaast zijn er placemats in de maak. Afmeting 35 x 45, katoen 245 grs, prijs per set (2 placemats) € 28.
Intekenen via het contactformulier met uw naam, adres en aantal tafelkleden of placemats.

EN

Hundreds of Indonesian words in the Dutch language are inextricably linked to the colonial past, but most people no longer know their origin. Some words are quite old: 'atjar' (pickled sour') and 'pisang' (banana) date as far back as 1596. But most Indonesian loanwords were incorporated into Dutch in the nineteenth century. During that period, the Dutch presence in the Dutch East Indies was most intense. The words 'pienter' (clever), 'tabee' (greeting), 'goena-goena' (magic remedies or 'black magic') and 'kroepoek' (crispy fish cakes) date from this time.

In August 2024, I started listing the loanwords. Using a variety of dictionaries and etymological studies, I compiled a list of loanwords and wrote down their meanings.

GOJANG LIDAH
Rolling the Tongue: The Tablecloth as Conversation Piece
From that extensive collection, I chose the words related to food. I supplemented this list with words from cookbooks, menus and memories of myself and friends. Words for spices, fruits, vegetables, dishes, snacks and sweets, drinks and ice cream, flavours and more have been incorporated into the design. In total, there are 213. Of course, it is not complete, but it does give an idea of the rich ‘Indisch’ cuisine and Indonesian food culture. While I was working on it and thinking about these foods, I was already getting an appetite!

As for the spelling, I went with names known around 1942. Thus, the words refer both to a 'tempo doeloe' and also to the present tense - in fact, it forms a tangible connection between descendants of the Dutch East Indies with life in Indonesia anno 2024. Almost everything on it can still be found, made or tasted. I hope the the tablecloth will act as a trigger for conversations about the ties between Indonesia and the Netherlands.

Special First Edition

-The tablecloth measures 130 x 240 cm, after washing 129 x 227 cm
-Material: digital printing on 246 grs satin cotton (30-40 degree wash)
-Hand-finished in studio: cutting, ironing, wrapping in my studio and sewing in Mes.nl
-The tablecloth comes with a glossary, a booklet of concise facts (ID, NL+EN)
-Introduction offer €175
including 21% VAT, excluding shipping
Delivery first edition: March 1, 2025

The second edition will measure 130 x 300 cm. Pre-order till April 25: €225, regular price €250. Start production at 8 reservations.

In addition, designs for placemats are in the works, size 35 x 45 cm, 100% cotton 245 grs, price €28 per set (2 mats).

Please use the contact form to pre-order with your name, address and number of tablecloths or placemats.

Images
In production: cutting + preparation for sewing (February 2025), 3 probes (January 2025), Probes nr. 3 (December), tablecloth design 130 x 240 cm (November) + detail, Probe (October) on Satin Cotton fabric 100 x 135 cm + details, 8. First probe (September) on Eco Cotton fabric

DANK / THANK YOU

Dit project zou niet mogelijk zijn geweest zonder de enthousiaste inzet van - This project would not have been possible without the enthusiastic efforts of -

Tekstredactie Nederlands Marijke Bovens
Tekstredactie Engels Lilian Cooper
Tekstredactie Indonesisch Rani Permata Sari
Afwerking textiel/technische ondersteuning Marlies Spaan, Ellen Palsgraaf, Paul Meijer/Stichting Xpositron
Fotografie Kato Tan
Productie House of U, Eindhoven

V-fonds, voor het onderzoek: dank aan de adviezen van Richard Cress, Nicoline van der Sijs (em. hoogleraar historische taalkunde van het Nederlands) / Many thanks to the V Fund for awarding this project! Research: with thanks to the advice of Richard Cress, Nicoline van der Sijs (em. professor of historical linguistics of the Dutch language)